Ở miền nam ta hay nghe nói tới miệt vườn, và thường hiểu miệt vườn nôm na là vùng đồng ruộng, vườn tược đồng bằng hung song long cn. còn từ miệt thứ coi vậy mà ít người nghe nói, ngay cả khi tôi hỏi những người bạn quê quán, gốc gác nam bộ.
sách Đại nam quốc Âm tự vị của hùynh tịnh của giải thích chữ miệt: – miệt. nhỏ mọn, xứ miền, một dãy đất. Đại nam quốc Âm tự vị còn phân biệt miệt vườn và miệt ruộng: – miệt vườn: miền vườn, đất vườn. – miệt ruộng: miền ruộng, xứ ruộng, phường ruộng.
Bạn đang xem: Miệt vườn là gì
nhà văn, học giả sơn nam (1926-2008), một người ược mệnh danh là “ông già nam bộ”, “nhà nam bộ học”, đã viết về vùng ồng bằngƻ c>
người ở đồng bằng song cửu long đã phân tích khá tỉ mỉ những net đặc biệt của từng vùng nhỏ trong đồng bằng. họ gọi riêng rẽ: – miệt trên: vùng biên hòa, gia Định, bà rịa có thể tính luôn vùng tân an. – miệt cao lãnh: vùng chợ cao lãnh ngày nay, trước kia là quận lỵ của sa Đéc. – miệt Đồng tháp mười. – mỹ, vãng: mỹ tho, vĩnh long. – miệt dưới: vùng rạch giá, cà mau. – miệt chợ thủ, miệt Ông chưởng, theo lòng Ông chưởng, nối song hậu qua song tiền, tỉnh long xuyên. – miệt xà tón, bảy núi, tức là vùng thất sơn và quận lỵ tri tôn (châu Đốc). – miệt hai huyện (cũng là miệt chợ thủ, Ông chưởng). – miệt vườn, gọi tổng quát những vùng cao ráo, có vườn cam vườn quýt ở ven sông tiền, song hậu, thuộc tỉnh sa Đéc, vĩnh long, mỡn tho. – miệt vườn tiêu biểu cho hình thức sinh hoạt vật chất và tinh thần cao nhất ở đồng bằng song cửu long. chúng ta đã nghe những danh từ: – về vườn, – gái vườn, – công tử vườn, điếm vườn, – bắp vườn, nhà vườn. …………….
hồi trước năm 1975 bạn nào ở Saigon Chắc Co nghe từ “dân chơi miệt vườn”, c lẽ ý nghĩa tương ương với từ “công tử vườn” Trong Sách của nhà văn sơn nam. MộT “Công tử vườn” vag danh cast hạ xưa nay mà người dân nam bộ ai cũng biết tiếng, đó là “công tửc bạc liêu” trần trinh huys (1900-1974), còn gọi là ba huy và và và và và và và và và và và và và và và và cắt cắt cắt cắt nức tiếng ăn chơi một thời, đã dám sắm và lái máy bay đi thăm ruộng vườn của gia đình.
như vậy Theo nhà văn sơn nam, thì miệt vườn là những vùng ất cao Ráo, có vườn cam vườn qualk ở come sông tiền, sông hậu, thuộc tỉnh sa đéc, vĩnh long, mỹ tho, cầ nhà văn sơn nam cũng cho biết miệt vườn là nơi có mật ộ ộ dân số cao nhất vùng ồng bằng sông cửu long, ược tạo lập trifn những ất gò, ất giig, ất tht tht tht tht thtnt tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht Tht ThT ThT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THT THTT NGườI DâN quê làm vườn ỡ Vất vảt mà dễ kiếm cho nên nhìn trên bản đồ thấy ở miệt vườn có rất nhiều địa danh, nhiều chợ quận, chợ làng.
thế còn miệt thứ?
như đã nói bên trên, hơi lạ là khi hỏi vềt thứ, vài người bạn hoặc người quen biết gốc gác miền tây nam bộ của tôi lại không biết, Có người . trong sách của nhà văn sơn nam có nói đến miệt thứ. Ông viết:
Đại nam nhứt thống chí chép đó là vùng “lâm sác”, vùng thập câu, giới bình dân gọi nôm na đó là miệt thứ, là ven u minh. Thập Câu là mười with rạch mang tên là rạch thứ nhứt, rạch thứ hai… rạch thứ mười chảy song từ vùng ất thấp u minh thượng ra biển, gọi là “thập” nhưng trong thực tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc tếc người ịa pHương lần hồi khai tac và kham pHá thêm, thí dụ như rạch thứ chyn rưỡi (giữa rạch thứ chyn và thứ mười) hoặc xẻo vẹt, xẻo ngát, chà và ả, chà ằt, rạt, rạt, rạt, rạt, rạt, rạt, rạt, rạt. bếp, rạch kim quy… …………………….
Xem thêm: Bank deposit là gì? Tất tần tật những thông tin mà bạn cần biết
đy là vùng ất vào thời trước rất xa xôi, hiểm trở với nhiều thú dữ và bệnh tật, là nơi dừng chân cuối cùa người dân việt trên with ường nam tến ế ế ế ế ế ế ế ế ế ế ế ế ế ế NăM 1870. ở VùNG Miệt Thứ Ruộng xấu nĂng xuất kém, ất thấp nhiều mouỗi mòng, nhưng ược một cai ở mi, những thức ă ° ê hề, người sành đi đi nhờ “mồi nhậu” chế biến từ những “hế biến từ những“ ặc sản ”này.
miệt thứ thời ấy xa xôi cách trở qua, cho nên cô gái miệt vườn theo chồng về miệt thứ có tâm sự:
Đêm đêm ra đứng hàng ba, trông về quê mẹ lệ sa buồn buồn. sương khuya ướt đẫm giàn bầu, em về miệt thứ bỏ sầu cho ai?
còn cô gái ở miền miệt thứ cà mau lại bày tỏ:
mẹ mong gả thiếp về vườn, Ăn bông bí luộc, dưa hường nấu canh.
Trong Sách Của Bùi ức Tịnh (1923-2008), Một Học Giả, Nhà Giáo, Nhà Báo Quê ở Ba Tri – Bến Tre, Sách Của ông viết nhiều về ủ mọi thể ngôn ngữ học, Địa danh nam bộ…) cũng có viết về thứ và miệt thứ:
– Thứ: Danh Từ Dùng Riêng Trong Vùng Rạch Giá, Cà Mau ể Gọi 9 With rạch ổ ổ ra vịnh that lan bắt ầu từ chỗ gần sông cai lớn (rạch giá) xuống ến khánh (cag. cái lớn nhất gọi là thứ nhứt, rồi đến thứ nhì, thứ ba… cho đến thứ chín.
vào rừng lấy củi, ăn ong (lấy mật ong), được gọi theo thứ tự từ kinh 1 đến kinh……………… 12. ……>
nói chung qua hai học giả người nam bộ chuyên viết vùng đồng bằng song cửu long, ta thấy:
– miệt vườn: ể chỉ vùng ất cao giồng, gò vườn cam vườn qualk màu mỡ, trù phú, người dân việt nam đến định cư tại vùng này khá sớm, cuộc sống sung túc.
– miệt thứ: là vùng ất thuộc vùng u minh, cà mau, nơi có hơn mười with rạch mang tên rạch thứ nhứt, rạch thứ hai… ứ tự từ kính đến kinh 12 (theo học giả bùi Đức tịnh). chữ thứ ở đây là theo thứ tự của các with rạch, with kinh. vùng này thời trước xa xôi, hiểm trở, dân cư thưa thớt, nghèo nàn bệnh tật… với nhiều hiểm nguy, còn truyền lại trong </câu cao: n
chèo ghe sợ sấu cắn chưn, xuống sông sợ đỉa lên rừng sợ ma.
Xem thêm: Thập kỷ, thế kỷ, thiên niên kỷ bao nhiêu năm?
hoặc:
tới đây xứ, sở lạ lùng, chim kêu cũng sợ, cá vùng cũng ghê.
cà mau khỉ khọt trên bưng, dưới song sấu lội, trên rừng cọp um.
bây giờ những từ ngữ, ịa danh như miệt vườn, miệt thứ đã dần trở thành quá khứ Ít ược nhắc tới, bởi ph đu đâu đu đâu. cách nay vài chục năm (trước năm 1975) ở miền nam, thì từ “thành phố” được mặc nhiên để chỉ saigon. Thời đó tôi có dịp ến những tỉnh duyên hải, cao nguyên miền trung, there are về miền tây nam bộ, người ta gọi saigon là “thành phố”, người saigon là “người thành phố, dở nhữ đi chơi thành phố” ai cũng hiểu là “đi chơi saigon”.
một từ khác chỉ ịa danh ở miền tây nam bộ hồi đó cũng there are ược người dân saigon nói, với ngụ ý ể chỉ một nơi xa xôi hẻo lánh, khỉ ho cò gáy, bây giờ gọi ”, hoặc dùng để chê bai ai đó “cù lần lửa, quê cời quê kệch”. những ai là công chức there are trực thuộc quân ội bị chuyển đi ến những nơi như thế, thường ược von là là “đi chắc cà đao”, còn chàng nào dướ mớ mớ mớ mớ mớ mớ mớ mớ ở chắc cà Đao mới lên”. nhưng cũng ít người rõ nơi này ở đâu. trang văn học và ngôn ngữ của trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn – tp. hcm cho biết:”Đó là tên một with rạch, cũng là tên một ngôi chợ nhỏ (nay là thị trấn an châu) gần long xuyên (an giang). học giả vương hồng sển có ghi lại hai giải thích về tên gọi chắc cà Đao:
theo ông nguyễn văn Đính, thì địa danh chắc cà Đao có thể do chữ khmer chắp kdam (bắt cua) mà ra vì vùng này xưa kia có nhiều cua. theo nhà văn sơn nam, chắc cà Đao do chữ prek pedao; prek: rạch; pedao: loại dây mây; rạch có nhiều dây mây.
và ông nghĩ rằng giả thuyết của nguyễn văn Đính hợp lý hơn
tham khảo:
– Đồng bằng song cửu long – net sinh hoạt xưa & văn minh miệt vườn, sơn nam, nxb trẻ-2014. – lược khảo nguồn gốc Địa danh nam bộ, bùi Đức tịnh, nxb văn nghệ tp. hcm-1999.
Xem thêm: Rốt Cuộc hay Rốt Cục là đúng? Bạn sẽ chọn đáp án nào?
