câu đố là gì? các đặc điểm, cấu trúc, bản chất của câu đố
1. khái niệm câu đố
câu đố là một thể loại độc đáo của văn học dân gian. Ở đó vừa có chất trí tuệ của ngụ ngôn, tục ngữ, vừa có chất trữ tình của ca dao dân ca, vừa có chất dí dỏm hài hước cờcủa truy>
ông chu xuân diên (sgk 10. t1) cho rằng câu ố là những sáng tác dân gian ngắn gọn, miêu tả sự vật bằng lời nói chệch (nói một ằỻu mng hiể). một cách định nghĩa khác thay cách “nói chệch” bằng “nửa kín nửa hở” là của ông Đỗ bình trị (sgk 10 . t1 . ban khxh). Theo ông, câu ố là những câu (nói) vần vè, mô tả sự vật, hiện tượng quen thuộc một cach nửa kín nửa hở thành cai gì khá lạ ể ể đ đ đ ố ố ố ố hay tác giả trần hoàng (đhsp huế) cho đó là một loại sáng tác nghệ thuật dân gian ngắn gọn phản ánh các sự vật hiệng khách quan bằng mệi nóc lột. cach “nói chệch” there are “nửa kín nửa hở” đó, Theo ông lê chí quế (đhsp h), ược hình thành từ sự quan sat đó chính là phương thức khám phá van phản ảnh các sự vật hiện tượng khách quan bằng những hình tượng nghệ thuật đặc biệt.
Bạn đang xem: Câu đố là gì
phương pháp chuyển hóa – chuyển cái nọ thành cái kia) để thử tài suy đoán, kiểm tra sự hiểu biết và mua vui giải trí.
thật vậy, “Câu ố vừa là nGhệ Thuật vừa là khoa học (khoa học thường thức dân gian), câu ố đ đ đ đ đi lại choc dẫn” (hoàng tiến tựu)
2. bản chất thể loại – đặc điểm câu đố
câu đố và sinh hoạt đố – giải có nguồn gốc rất cổ xưa. Một số nhà nghiên cứu cho rằng sự ra ời của câu ố riên quan tới tục kiêng kị trong lời nói và lối miêu tả sự vật không tên (hoặc thiếu tên) sinh hoạt đố giải trở thành hình thức vui chơi, giải trí và rèn luyện trí lực của dân gian.
khi sáng tạo câu ố, người tã tìm ra ặc trưng và chức nĂng của từng ồt và tư duy hình tượng. Chẳng hạn khi ố về vệc sàng gạo, người ố ố quan sat về cai sàng, thấy có “hàng trìm cai lỗ”, sau đó là những hạt gạo khi ược sàng tạo nên sựn ấNg) tròn, chen nhau chui xuống”. như vậy, nhân dân thường quan sát những net tương ồng giữa các sự vật, giữa vật ố (tức lời giải ố) với vật miậuợt ợ. những net tương đồng ấy thể hiện mối quan hệ giữa with người và thế giới chung quanh.
nghệ thuật ẩn dụ phát sinh ngoài ý thức làm nghệ thuật của người xưa. khả năng tạo ra hình tượng sẽ phụ thuộc vào những net đặc điểm của vật được đố mà tác giả câu đố nhi tâm. NHìn Cây Keo, NGườI VIệT LIên TưởNG THâN KEO NHưC giữa có đinh.
chính những sự quan tâm khác nhau đó khi quan sát sự vật và hiện tượng mà câu đố có những đặc điểm khác nhau.
Co những câu ố nói lên chức nĂng của sự vật (ví dụ mười người thợ lo ỡ ỡ mọi bề (2 bàn tay) / tay cầm bguy nguyệt xang – làm tôi vì chú liên xang – làm tôi vì chúa sag sag sag sag sag sag cõi -liêi xêiêi x) cả nhà có một bà there phản)…).
vô (cái bánh ch).
xuất hiện pHổ biến hơn là những câu ố ố nói lên ặc điểm (hình dáng, kích thước, màu sắc, mùi vị, hoạt ột ộng …) của sự vật (ví dụ nh s. bổ ra thơm pHức cả nhà muốn Ăn (quả mít) / ngày bup đêm nở (ngọn đèn) / trong trắng ngoài xanh, đong đanh ở giữa (miếng trầu) / bằng cai vung, vùng xuống ao, đ ược (mặt trăng) / vừa bằng hột lạc, trong nạc ngoài xương (with ốc vặn) / bằng la tre, ngo ngoe dưới nước (with ỉa) / chân đen mình trắng, ứng nắng giữa ữa ữ trắng là ta, không đầu không cẳng đố là cái chi? (cái gầu song) / cha mẹ gai mà đẻ with trọc, cha mẹ trọc mà đẻ with gai (cây bưy mí)
3. Đề tài của câu đố
không có gì lạ khi đề tài câu đố vô cùng rộng lớn, phong phú, bởi lẽ sự quan sát, khám phá thế giới tự nhiên và xã hời ng chung quanh. Đó là nhu cầu của cuộc sống liên quan đến kinh tế, văn hóa, xã hội. nó thể hiện mối quan hệ khăng khít của with người với môi trường sống của mình. vì vậy, nói đến đề tài câu đố ta có thể kể ra hàng loạt đề tài quen thuộc và gần gũi.
Đó là các hiện tượng trong thiên nhiên, vũ trụ (mặt trăng, mặt trời, sao, mưa, gió, sấm chớp, núi, song, biển. ). ví dụ như tròn như đỉa, xỉa xuống ao, một
trăm cái thuổng mà đào chẳng lên (mặt trăng) / thuở bé em có hai sừng, ến tuổi nửa chừng mặt ẹp như hoa, ngoài hai mươi tuổi ge sắg. Trìng tròn và trăng già) / quê em thì ở thôn đông, em đi lấy chồng trên thông thôn tây, Sáng chiều lên xuống hàng ngày, nhìn em ai hương như hoa, mặt cha nhăn nhó chẳng ma nào nhìn (sao, mặt trăng và mất trời) / cây cao nghìn trượng, lá rụng, nượng, n. không (hạt mưa) ….
đó là các loại sinh vật (bao gồm cả ộng vật và thực vật như trâu, bò, ngựa, chó, mèo, gà, cá, cua, tôm, ốc, ếch, ỉa, tằm, nhỻ, run ., muỗi.lúa, ngô, khoai, rau muống, chuối, mít, cau, dừa, tre, bưởi, ổi, chanh, cà, ớt. ) thường quen thuộc, gần gũi, dễ nhận biết. ta có thể ọc lên hàng loạt câu ố thuộc ềề tài này như không bào mà nhĂn (cây chuối) / hai gươm tám giáo, mặc -da da bò, thòp thò miệng lỗ (cua) cây lúa) Ti, Em có lửa cực kỳ sáng ghê, trẻ em chẳng ứa nào chê, chún bắt em về bỏ lọ mà chơi (đom đóm) / mẹ gói góc with trọc ầu (quải) / ầu rồng đuôi phượng ấp trứng mùa hè nở hoa (cây cau) / sù sì da cóc, trong bọc trứng gà, bổ ra thơm phức cả nhà muốn ict (quả mít) cỗ với vua (with ruồi)….
đó là các ồ dùng và phương tiện do with người tạo ra, bao gồm những ồồ dùng trong nhà, ồ ồ dùng học tập, công cụ lao ộng (như cuộg -cày, lilig -cày, , hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, hái, khung cửi, kéo, kim, cối xay lúa, cối giã gạo, bát đĩa, dao thớt, chiếu, võng, đèn, chổi, lược, quạt, nón, tơi. ). có thể là cái cày: Đi lè lưỡi về lè lưỡi / cái cối xay: Ở nhà có một bà hay khóc / cái đòn gánh và hai thùng nước:
Tham khảo: Cá Vược Tươi
ở giữa cầu, hai ầu hai giếng / có thể là cái võng: trong nhà có một bà hai ầu / cái chày giã gạo: không ăn mà mổ cuống mổ cut. : có with mà chẳng có cha, có lưỡi không miệng đó là vật chi?….
Đó là with người và hoạt động của with người.
khi ố về with người, dân gian hay tập trung ố ố những bộ phận trên cơ thể người (mặt, mắt, mũi, miệng, hàm răng, đôi bàn.bàn tay, ). Ề tài này tạo ra nhiều câu ố thú vị như lưng đng trước bụng đàng sau, with mắt ở dưới, cai ầu ở trên (cẳng) / đi nằm, ứng nằm, n ài ằm, n) mở cửa ra đông, đêm thì đegon cửa lấp chông ra ngoài (mắt) / một cây mà có năm cành, ngâm nước thì Hío ể dành thì tươi (bàn thắ ố), chi sâu hơn bển bển bển bển bể lòng người và trán)….
bên cạnh đó, câu ố dân gian còn hướng ến những hoạt ộng của with người như sinh hoạt, học tập, lao ộng (ồng ang, trồt, trọt, che. kéo vó, móc cua, chăn vịt, ươm tơ, dệt vải, xẻ gỗ, rèn sắt, xay lúa, giã gạo, cơm, hÚt thuốc, nhai trầu, xay, x’u, n ăn ăn haiỡm, hÚt, tút , xay, xâu, cho with bú. ). Đề tài này đã nói lên rất rõ ràng tác giả của nó không ai khác hơn là quần chúng nhân dân lao động – đặc biệt là người lao.
ta các câu ố như một trăm tấm ván, một vạn thằng quân, thằng nào cởi trần, ều lăn xuống hố (sàng gạo) / with ai hai ứa hai nơi, gặp nhau một chòt, cu , Cơng, Cuch, Cuch, Cuch, Chòng Chòng Chòng Không May Nhà sập đá chồng, so xương nát thịt Máu hồng chứa chan (Ăn trầu) / nghênh ngang cờ phất bốn bề, ngày thì tập trập trập trậ đày, ặt cho tên khác (nhổ mạ và cấy) / năm ông cầm hai cai sào, đuổi đàn cò trắng bay vào trong hag (Ăn cơm) / ba ngày lặn xuống thủy Cung, tắm mát vẫy vẫy vẫy vẫy vẫy vẫy rồi phủ lá vây màn, khi mô đầu bạc lại toan ra ngoài (ngâm giống)…
khi tư duy về các sự vật hiện tượng ể sáng tác câu ố, các tac giả dân gian thường thiên về các sự vật hiện tượng cụ thể, hầu như ítc đức, tôn giáo, luân lý, nhân sinh quan, thế giới quan. ). Điều này cũng dễ hiểu bởi những yếu tố trực quan sinh động
bao giờ cũng tác động mạnh hơn vào tư duy with người. những câu ố các sự vật cụ thể sẽ hướng ến ối tượng người giải ố một cach rộng rãi hơn vì nó thật sự phù hợp với cach cảm, cach nghĩ của mọi người. Đó cũng là do tính tập thể của đông đảo quần chúng nhân dân quy định.
4. nội dung ý nghĩa câu đố
những tưởng câu đố là một thể loại mà chức năng chính của nó chỉ là giải trí, mua vui. thật sự thì không hẳn như vậy. câu đố tập hợp ở đó rất nhiều ý nghĩa. trước hết là ý nghĩa khoa học thường thức. câu đố thể hiện những tri thức thực tiễn của nhân dân rút ra trong qua trình tiếp xúc và quan sát các sự vật hiện tượng trong thế gich. nội dung các câu đố hầu hết đều xoay quanh đời sống nông thôn. qua câu ố, ta thấy hiện lên môi trường sống của người nông dân, đó là một cuộc sống giản dịc mộc mạc của những with người gắn bó với ruộng ồng. <
dù không thể sánh bằng ca dao, tục ngữ nhưng câu đố, ở một bộ phận nào đó, tồn tại những ý nghĩa xã hội không kén. nấp dưới cái vỏ là một vật ố, dân gian đã khéo léo lồng ghép những ẩn ý sâu xa về xã hội, về những mâu thuẫn giai cấngià biỻ, phtânghângià. Ở những câu ố ề ề cập ến những vấn ề ề nhạy cảm này của dân gian, nó đã tạo ra khá nhiều lớp nGhĩa Thuny và đôi khi còn gởi gắm cả ết ta đọc các câu sau sẽ nhận ra điều vừa nói:
– bộ tịch quan anh xấu lạ lùng khom lưng uốn gối cả đời cong lưỡi to ra sức mà ăn khoét cái kiếp theo đuôi, có thẹn không (cái cày)
– một lũ ăn mày, một lũ quan quanh đi quẩn lại, cũng một đoàn Đêm khuya gió lọt đèn thì tât hết cả ăn mày, hết cảđđ>
– không vay mà trả (thursday)
cảm hứng phê phán trong câu đố đã lạ. cảm hứng trữ tình đằm thắm ngọt ngào làm cho ranh giới giữa câu đố và ca dao dường như bị xóa nhòa. về mặt này , ta có những câu đố ngợi ca người lao động với những phẩm chất tốt đẹp, tấm lòng nhân ái, thủy chung. câu đố, thậm chí, còn cất tiếng bênh vực cho thân phận người phụ nữ.
-trên vì nước dưới vì nhà người dù không biết trời đà biết cho (cái máng nước)
-nắng ba năm ta không bỏ bạn mưa một ngày bạn lại bỏ ta.( cái bong)
– xưa kia em trắng như ngà vì chàng quân tử em đà nên thâm trách ai mang tính vô tâm chàng đánh, chàng đập, chàng lại còn nằm với em (chiếc)
vì vậy trong câu đố, dân gian đã để lại những triết lý nhân sinh sâu sắc, những cách sống, cách đối nhân xử ờ đ. câu đố sau đây dưới hình thức đối đáp với chất triết lý vừa bình dị vừa sâu lắng – thứ triết lý của tấtng, cm ultim>
-trong trăm thứ dầu, dầu chi không ai thắp? trong trăm thứ bắp, bắp chi không ai rang? trong trăm thứ que, que chi không ai quạt? trong trăm thứ bạc, bạc chi không ai tieu? trai nam nhi đối đặng, gái mỹ miều xin theo…
Tham khảo: On Track là gì và cấu trúc cụm từ On Track trong câu Tiếng Anh
(và câu đố này còn lưu truyền cả câu giải đáp cũng rất độc đáo:
-trong trăm thứ dầu, có mưa gió dãi dầu là dầu không thắp. trong trăm thứ bắp, có bắp mồm bắp miệng là bắp không sounded. trong trăm thứ than, có than thở thở than là than không quạt, trong trăm thứ bạc, bạc tình bạc nghĩa là bạc không tiêu).
5. Đặc điểm thi pháp
cấu trúc của câu đố:
nhìn từ hình thức, có thể dễ dàng nhận thấy câu ốc như một bài thơ luật Đường của văn học viết. và trong mỗi hình thức mà câu ố sử dụng, câu ố cũng phát huy huy hết tất cả sự nhịp nhàng, vần điệu, cân ối của hình thứ loc. ta thử khảo sát một vài hình thức cấu trúc câu đố như đã nói.
trước hết là cấu trúc theo kiểu tục ngữ (từ, thanh, vần, điệu, đôi khi sử dụng đối). ví dụ các câu đố sau:
- không khều mà rụng (mưa)
- chợ đông không ai bán (trường học) with đóng khố, bố cởi truồng (măng, tre) bằng with bò nằm co giữa ruộng (gò đất) cả nhà có một li bàm) hay
- anh lớn mặc áo đỏ, em nhỏ mặc áo xanh (ớt)
- bằng cái vung, vùng xuống ao
- Đào không thấy, lấy không được (mặt trăng)
- Đầu tròn trùng trục – Đuôi dài lê thê
- khắp chợ cùng quê – ai ai cũng có (gáo dừa)
- năm ông cầm hai cái sào
- Đuổi đàn cò trắng bay vào trong hang (ăn cơm)
- chiếc thuyền nho nhỏ – mũi đỏ như son
- chèo ra giữa biển nước non dầm dề nghênh ngang cờ phất bốn bề
- ngày thời tập trận, tối về điểm quân (chăn vịt)
- cái dạng quan anh xấu lạ lùng khom lưng uốn gối cả đời cong lưỡi to ra sức mà ăn khoét
- cái kiếp theo đuôi có thẹn không? (cai cay)
- hai chân song sõng đứng bằng nhau
- một cẳng dài nguyên nhúc nhích đầu
- một cẳng đứng yên không động đậy
- một tay lơ lửng thúc mau mau (tát nước gàu song)
- câu đố cũng phát huy tối đa cách dùng từ đồng âm ( tức là vật đố cùng tên với vật được đố)
- có mái mà không có trống (mái nhà) trùng trục như with bò thui,
- chín mắt chín mũi chín đuôi chín đầu (bò thui)
- nửa làm mứt nửa nấu canh
- Đến khi mất sắc theo anh học trò (quả bí và hòn bi)
- văn cho thông lọt qua cửa ải
- văn không thông trở lại mất đầu (xâu kim)
kế ến là cấu trúc tteo kiểu ca dao: dùng các thơ thơ quen thuộc của ca dao với vần điệu trữ tình (thể thơ ba chữ, bốn chữ, năbát chữ, chữ).
hay cấu trúc theo kiểu thơ văn học viết (Đường luật: thất ngôn tứ tuyệt, thất ngôn bát cú). ví dụ các câu đố sau:
tuy nhiên, dù có cấu trúc theo kiểu nào, câu đố vẫn mang tính chất đối thoại (giữa người đố và người được đố). Vìy, người sáng tac ra câu ố luôn luôn pHải chú ý ến người nghe ể ặt ra những câu ốố there are, ộc đáo nhằm tạo hứng thu, hấp dhốt t ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ột ộng
miêu tả trong câu đố:
ể Hoạt ộng ố – Giải diễn ra lý thú và hiệu quả, qua trình quan sat sự vật hiện tượng trong ời sống luôn luôn đi ki’m với thao tac lựa chọn và mô tả) của câu ố. ta có thể quy các biện pháp miêu tả trong câu đố thành hai loại chính. Đó là miêu tả trực tiếp và miêu tả gián tiếp.
miêu tả trực tiếp là miêu tả những đặc điểm vốn có của sự vật (như hình dáng, màu sắc, tính chất). chẳng hạn khi đố về cây rau sam, tác giả dân gian đã mô tả như sau: lá xanh cành đỏ hoa vàng, hạt đen rễ trắng, đố chàng cây chi? There are ố về with ỉa, with cò, sự miêu tả sau thể hi sự quan sat kỹ lưỡng ối tượng ược ố: vừa bằng la tre, ngoe dưới nước (ỉa) và chân đen mình trắng, ứng nắng nắng nắng nắng nắng nắng nắng nắng nắng nắng nắng ). lối miêu tả này giúp người nghe tái hiện lại sự vật, hiện tượng được đố. và khi sự tái hiện đó tương đồng với khả năng miêu tả – hệ quả của sự quan sát thì lời giải đúng sẽ bật ra đ vẻ th. mối giao cảm giữa người đố và người được đố trở nên gần gũi và đồng cảm hơn.
miêu tả gián tiếp tức là bằng cách liên tưởng ến một ối tượng khác đi khi chẳng ăn nhập gì ến ối tượng ược àim đi ít. dạng câu ố này không chỉ thisch thức trí tum của người ược ố ố mà còn khơi gợi sự liên tưởng, tríng tưởng tượng bay bổng, kích thích không clar trường sống, tình đối với tạo vật của những người lang đ). bằng cách này câu đố đã góp phần bồi đắp tình yêu và lòng tự hào của mỗi with người về quê hương đất nước mình.
Trong trường hợp miêu tả gián tiếp này, nghệ thuật ẩn dụ, nGhệ Thuật chuyển Hóaa ối tượng ược phat huy một cach tối đa, Sáng tạo và rất hiệu quả. khi người đố và người nghe đố đã trùng “trường liên tưởng” thì ý nghĩa và chức năng mà câu đố mang lại hơn chúng ta tưụ. cụ thể là với một vật ố, dân gian lại nhân cách hóa, tức là chuyển nó thành with người với những hình dáng, hoạt ộng, suy nghửi ứng x. trường hợp này, đôi khi đại từ nhân xưng được khai thác tối đa để tạo sự nhập tâm.
chẳng hạn như cây chổi, đôi ũa cả, cai võng trở thành người đàn bà (trong nhà có một bà There is the liếm / trong nhà có bà ăm trước / trong nhà có một bà ha ja ầ . hay lời tự bạch của một chiếc chiếu, một cây quạt – cũng ồng thời là lời của một người with gai (xưa kia em trắng như ngà, vì chàng qu. Chàng ập, chàng , mùa đông xếp lại mùa hè mở ra ). ngược lại khi đố về con người, những bộ phận trên cơ thể người hoặc những hoạt động của con người, tác giả câu đố lại cố tình chuyển thành con vật, đồ vật hay những hiện tượng này bị chuyển hóa thành những hiện tượng khác . chẳng hạn Đố anh chi sắc hơn dao (mắt) chi sâu hơn bể (lòng người) chi cao hơn trời (trán). hay chuyện ăn trầu bình thường lại thành chuyện sập nhà chết người ầy bất thường (with ai hai ứa hai nơi, gặp nhau mỗ ct.
nghệ thuật ẩn dụ, chuyển hóa trong câu đố đã tạo thành một thế giới đặc biệt trong câu đố. nhìn tổng thì thì đó là một thế giới lạ lùng, có phần kỳ dị (vì là kết quả của sự lien tưởng, tưởng tượng ở mứcộộ ). cũng hiếm thấy ngay cả trong thế giới cổ tích. thế nhưng từng bộ phận hợp thành thế giới ấy thì lại là sản phẩm hoàn toàn đậm đặc chất hiện thực. ví dụ ẩn dụ và chuyển hóa hình ảnh vật ốố là cái bánh chưng, nhìn tổng thu, tác giả cung: một thôt. , giữa tỉa đậu trồng hành, ngoài thành trồng giang. hoặc chuyện sàng gạo thì là một trăm tấm ván, một vạn thằng dân, thằng nào cởi trần, thằng ấy chui lọt. còn cái đèn đĩa lại là song cạn nước vàng, with rắn nằm ngang, lấy sào mà chọc, nó ngóc đầu lên…..
nghệ thuật dùng từ trong câu đố:
do những cách miêu tả như đã trình bày ở trên, ngôn ngữ câu đố có những đặc điểm rất nổi bật. Đó là tính chất cô đúc và gợi hình, gợi cảm. câu đố phải gọn ghẽ như thể một đề bài toán đố. vì vậy tính chính xác của ngôn ngữ cộng với không gian ngôn ngữ tiết kiệm tới mức tối đa là những yêu cầu hết sức nghiêt n. phải vừa đủ, không thiếu không thừa thì cách nói “nửa kín, nửa hở”, “nói chệch” của câu đố mới phát huy tác dụng của nó. tín hiệu ngôn ngữ để cho người nghe có thể đoán ra một cách không phải dễ dàng đòi hỏi những cách sử dụng ngôn ngữ có một yêu cầu nghệ thuật riêng (không giống như các thể loại văn học dân gian văn vần cũng như văn xuôi khác). ta có thể kể ra một số biện pháp ngôn ngữ phổ biến trong câu đố như sau:
nổi bật nhất là cách dùng từ hình ảnh (ẩn dụ, nhân hóa, liên tưởng chuyển hóa đối tượng). những nghệ thuật vừa nêu tạo thành một thế giới từ ngữ trong câu đố đậm đặc và giàu có những hình ảnh phong phú gợi, gợi. từ đàn cò trắng phau / đầu rồng đuôi phượng đến lá xanh cành đỏ hoa vàng / trong trắng ngoài xanh đóng đanh ở giữa. rồi nào là lá tre xum xoe đánh vật / mẹ gai góc, with trọc đầu / bằng cái vung, vùng xuống ao / giữa cầu hai đầu giếng….
cách chơi chữ:
nói ến chuyện xâu kim, ở đây, nGhệ Thuật chơi chữ đã kết hợp nhuần nhuyễn với nghệ thuật nhân Hóa và nâng cao sự liên tưởng từ th đa nghĩa củ.
Ông Đỗ bình trị phân tích, từ văn là vấn, là xe nhưng cũng có nghĩa là chữ nghĩa, giấy tờ. thông là xỏ qua được nhưng còn có nghĩa là thông hiểu. cửa ải là đồn biên phòng đi kèm nghĩa bóng là trôn kim. MấT ầU KHÁ THÚ Vị, Nó Nói Lên Một Sự Liên Tưởng Là Khi Xỏ Kim Không qua ược, ầu sợi chỉ sẽ bị tòe ra, người xỏi pHải cắn lại ầu sợi chỉ chỉ chỉ chỉ chỉ cho ngay ngắn ắ ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể ể người đố đã lợi dụng tính đa nghĩa của ngôn ngữ để chơi chữ thật độc đáo và thú vị. bởi lẽ nó hướng người nghe ến một sự liên tưởng khac là: giấy tờp lệ, lời lẽ rõ ràng, thì qua cửa ải suôn giấy tờ không hợp, lời lẽ không rõ, thì bị đ câu đố gợi đến tình cảnh người có tội muốn trốn qua quan ải.
cach nói lai cũng tạo ra những câu ố ố ngộ nGhĩnh, Thú vị: ục rồi cất, cất rồi ục (cục ất) / khi đi cưa ngọn, khi về cưa ngọn (with ng ựt).
ngoài ra, một bộ phận câu đố dùng ngôn ngữ Đố tục giảng thanh. Để tạo nên tính chất sống động, câu đố thừa nhận thủ pháp này một cách hồn nhiên: “Đố thô giảng thanh, miệíng chào hay nâng”. Vật ược ố Là Thanh NHưNG NGôn NGữ ể ể TạO Sự Liên tưởng là là ngôn ngữ tục (tức nói ến sinh thực khí và hoạt ộng tinth giao hoặc ặn ộn c. nào cũng có thể ược tư duy bằng ngôn ngữ tục nhằm mô tả “việc ấy”, “chuyện ấy”.
(nguồn tham khảo: trần tùng chinh, giáo trình văn học dân gian việt nam)
